เมื่อรู้ว่าราคาขยะแต่ละชนิด หรือแต่ละประเภท เช่น ขวดแก้ว ขวดพลาสติก ถุงพลาสติก กล่องดาษ ฯลฯ ก็จะทำให้เกิดแรงจูงใจในการคัดแยกขยะ เพื่อนำไปขาย แต่หากมีจุดรับซื้อในแต่ละหมู่บ้านที่มีการจัดการขยะที่ดีก็ยิ่งทำให้เกิดแรงจูงใจในการคัดแยกขยะจากครัวเรือนมากขึ้น อย่างเช่น หมู่บ้านเอื้ออาทรระยอง (วังหว้า) ที่มีสมาชิกเพียง 500 หลังคาเรือน ตั้งอยู่ในตำบลวังหว้า อำเภอแกลง จังหวัดระยอง เป็นชุมชนต้นแบบจัดการขยะที่ยั่งยืน ดำเนินการภายใต้ศูนย์จัดการขยะวังหว้า โดยใช้กลไกสำคัญอย่าง “ธนาคารขยะ” ที่เปิดรับแลกซื้อขยะที่คัดแยกจากครัวเรือน เพื่อเป็นแรงจูงใจในการคัดแยกอย่างถูกต้องและเป็นระเบียบเรียบร้อย
นายสายัณห์ รุ่งเรือง ผู้นำชุมชนฯ เล่าว่า กว่าจะมาเป็นชุมชนต้นแบบจัดการขยะต้องย้อนกลับไปเมื่อ 10 กว่าปีก่อนผู้คนที่พักอาศัยในชุมชนวังหว้ารู้จักแต่เพียงคำว่า “ทิ้งขยะ” เท่านั้น ขยะจากทุกครัวเรือนถูกทิ้งไม่เป็นที่เป็นทางส่งกลิ่นเหม็นไปทั่วหมู่บ้าน แถมยังมีขยะตกค้างที่กองทับถมกันไปทุกซอกซอย ตนจึงรวมตัวกับอาสาสมัครในชุมชน 19 คน เริ่มด้วยการเข้าไปค้นหาข้อมูลเรื่องแยกขยะในโซเชียลมีเดียทุกช่องทางจนไปพบเรื่องโครงการพระราชดำริฯ แหลมผักเบี้ยที่เพชรบุรี ในหลวงรัชกาลที่ 9 ท่านพูดถึงการกำจัดขยะอินทรีย์โดยไม่ต้องฝังดิน
โดยทางชุมชนได้นำเอาต้นแบบของในหลวงรัชกาลที่ 9 มาพัฒนาต่อยอดจึงเป็นจุดเริ่มต้นของการจัดตั้งศูนย์จัดการขยะวังหว้า ที่ได้รับการสนับสนุนจากทั้งภาครัฐและเอกชน เช่น จากกลุ่มบริษัท ดาว ประเทศไทย (Dow) ได้เข้ามาถ่ายทอดองค์ความรู้พร้อมสนับสนุนงบประมาณ อย่างไรก็ตามปัจจุบันขยะอินทรีย์ของชุมชนถูกนำไปพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์น้ำหมักจุลินทรีย์ หรือ EM ส่วนกิ่งไม้ ใบไม้ ก็จะไปทำเป็นปุ๋ยชีวภาพ
ขณะเดียวกันชุมชนวังหว้ายังได้มีการจัดตั้ง “ธนาคารขยะ” เพื่อรับแลกขยะรีไซเคิลทุกประเภทเป็นเป็นของกินของใช้ภายในครัวเรือน เช่น มาม่า ปลากระป๋อง น้ำปลา ข้าวสาร เป็นต้น โดยกำหนดราคาการแลกซื้อที่ดีกว่าร้านค้าที่รับซื้อขยะข้างนอก เพื่อจูงใจให้ทุกคนมองว่าขยะมีมูลค่า พวกกันนี้การแลกซื้อขยะยังสามารถเปลี่ยนเป็นแต้มสะสมที่คนในชุมชนนำไปจ่ายค่าน้ำค่าไฟแทนได้เลย วิธีนี้ทำให้ธนาคารประสบความสำเร็จตั้งแต่เริ่มต้นเลย ปัจจุบันนี้มีสมาชิกเกือบ 100% ในชุมชน
สำหรับขยะรีไซเคิลที่ธนาคารขยะรับแลกซื้อนั้นก็จะเป็นขยะประเภทขวดแก้ว ขวดน้ำดื่มพลาสติก (ขวด PET) ขวดพลาสติกขุ่นเหนียว (HDPE) ถุงพลาสติก กระดาษ กล่องกระดาษ กล่องบรรจุภัณฑ์ ต่างๆ ซึ่งขยะบางชนิดอย่างขวด PET นั้นมีหน่วยงานเอกชนเข้ามาสนับสนุนงบประมาณเครื่องจักรรีไซเคิลแล้วพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ อาทิ ตะกร้าสานจากพลาสติกรีไซเคิล ที่วางแก้ว ที่วางโทรศัพท์มือถือ ซึ่งสามารถสร้างงาน สร้างรายได้ให้กับชุมชนได้เป็นอย่างดี
เมื่อให้สรุปผลประกอบการของชุมชนวังหว้าในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา นายสายัณห์กล่าวสั้น ๆ ว่า “เรามาไกลมากแล้ว และไม่สามารถย้อนกลับไปจุดนั้นได้อีก คือถ้าวันนี้ไม่มีผู้นำชุมชนอย่างพวกผม ที่นี่ก็จะไม่มีถังขยะกลับมาอีกแล้วเพราะเราคือหมู่บ้านปลอดถังขยะที่ขับเคลื่อนได้อย่างยั่งยืนจริง ๆ”